Amortisman Nedir?

İş dünyasında her türlü yatırım, harcama ve varlığın işletme maliyetine etkisi bulunuyor. Özellikle uzun vadeli yatırımların zamanla değer kaybı yaşaması, muhasebe kayıtlarında doğru şekilde izlenmesini zorunlu hale getiriyor. İşte bu noktada devreye “amortisman” kavramı giriyor. Şirketlerin kullandıkları sabit kıymetlerin zamanla yıpranması, eskimesi veya teknolojik gelişmelere bağlı olarak değer kaybetmesi, finansal tablolar üzerinde dikkatle izlenmesi gereken bir konu oluyor. Peki, amortisman nedir ve amortisman nasıl hesaplanır? Bu yazıda, hem teknik hem de pratik açıdan bu sorulara detaylı yanıtlar veriyoruz.

Amortisman Nedir?

Amortisman, bir işletmenin sahip olduğu ve uzun süreli kullanım amacıyla edinilen varlıkların (örneğin makineler, araçlar, bilgisayarlar) zamanla değer kaybetmesini ifade ediyor. Bu değer kaybı, varlığın ekonomik ömrü boyunca kademeli olarak gider olarak kaydediliyor. Böylece şirketler, büyük yatırımlarının maliyetini tek seferde değil, yıllara yayarak muhasebe sistemine yansıtıyor. Özellikle amortisman oranları, bu sürecin ne kadar sürede tamamlanacağını belirliyor. Burada temel amaç, varlıkların yıpranma payını ve eskime hızını finansal tablolarda doğru şekilde göstermek oluyor. Finansal raporlamada şeffaflık sağlayan amortisman uygulaması, şirketin gerçek mali durumunu yansıtmasına yardımcı oluyor. Özellikle amortisman oranları sayesinde bu hesaplamalar standartlara bağlanıyor ve yasal uyumluluk sağlanıyor.

Duran Varlıklar İçin Amortismana Tabi Olma Süresi

Her varlığın belirli bir ekonomik ömrü bulunuyor. İşletmelerin amortismana tabi tuttukları varlıkların ömrü, Türk Vergi Usul Kanunu (VUK) tarafından belirleniyor. Varlığın türüne göre değişiklik gösteren bu süreye amortisman süresi nedir sorusuyla yanıt aranıyor. Örneğin, bir bilgisayar için bu süre genellikle 4 yıl olarak belirleniyor. Yani bilgisayar amortisman süresi, standart olarak 4 yıl üzerinden hesaplanıyor. Bu süre boyunca varlık, her yıl belirli bir oranda değer kaybediyor ve bu tutar gider olarak kaydediliyor. Amortismana tabi sürenin belirlenmesi, sadece muhasebe kayıtları için değil, aynı zamanda vergi avantajları için de önem taşıyor. Bu sürenin dışında kalan varlıklar için fevkalade amortisman veya özel yöntemler devreye giriyor.

Hangi Varlıklar Amortisman Hesabına Dahil Edilir?

Her sabit varlık, amortisman hesabına dahil edilmiyor. Genellikle işletmenin faaliyetlerinde uzun süre kullanılacak ve bir yıldan uzun süre fayda sağlanacak varlıklar bu kapsamda yer alıyor. Amortisman hesabına dahil edilecek varlıkların bazı özellikler taşıması gerekiyor. Bu varlıklar genel olarak şöyle sıralanıyor:

• Kullanım süresi bir yıldan fazla olan,
• İşletme faaliyetlerinde kullanılan,
• Maddi (makine, bina, araç) ya da maddi olmayan (yazılım, lisans) duran varlıklar.

Özellikle özel maliyetler amortisman oranı kapsamında değerlendirilen varlıklar, kira ile kullanılan alanlara yapılan harcamaları kapsıyor. Örneğin bir işletmenin kiraladığı mağaza için yaptığı dekorasyon giderleri, özel maliyet olarak değerlendirilerek farklı oranlarda amortismana tabi tutuluyor.

Faydalı Ömür Nedir?

Faydalı ömür, bir varlığın işletme açısından ekonomik fayda sağladığı süreyi ifade ediyor. Yani bir varlık ne kadar süre boyunca kullanılabiliyorsa, o varlığın faydalı ömrü o kadar yıl oluyor. Bu kavram, amortisman hesaplama sürecinin temelini oluşturuyor. Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen bu süreler, işletmelerin finansal raporlamalarını standart hale getirmek adına büyük önem taşıyor. Örneğin, bir ofis yazıcısı için belirlenen faydalı ömür 5 yıl ise, bu yazıcının maliyeti 5 yıl boyunca kademeli şekilde giderleştiriliyor.

Birikmiş Amortisman Nedir?

Zaman içinde hesaplanan tüm amortisman tutarlarının toplamına birikmiş amortisman deniyor. Bu tutar, varlığın toplam maliyetinden düşülerek, o varlığın net defter değeri hesaplanıyor. Peki, birikmiş amortisman nedir sorusunun muhasebedeki karşılığı ne? Bu hesap, bilançonun pasif tarafında yer alıyor ve ilgili varlığın altında eksi değer olarak gösteriliyor. Aynı zamanda birikmiş amortisman muhasebe kaydı, varlığın yıllar içindeki değer kaybını ayrıntılı olarak takip etmeyi sağlıyor.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Amortisman nasıl hesaplanır sorusu, her işletmenin en çok merak ettiği konulardan biri olarak göze çarpıyor. Hesaplama süreci, varlığın maliyetine, faydalı ömrüne ve seçilen hesaplama yöntemine bağlı olarak değişiyor. Ayrıca bu hesaplamalar sırasında belirlenen amortisman oranları, sürecin doğruluğu açısından büyük önem taşıyor. Amortisman nasıl hesaplanır sorusunun yanıtı kullanılan yönteme göre değişkenlik gösteriyor. Ancak genel formül şu şekilde uygulanıyor:

Varlığın maliyeti × Amortisman oranı = Yıllık amortisman tutarı

Bu hesaplama, hem sabit oranlarla hem de değişken yöntemlerle yapılabiliyor.

Amortisman Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Maliye Bakanlığı tarafından kabul gören dört temel amortisman yöntemi bulunuyor:

1- Normal Amortisman:

En yaygın kullanılan yöntem olan normal amortisman hesaplamada, varlığın maliyeti, faydalı ömrüne eşit oranlarda bölünerek her yıl aynı tutarda amortisman ayrılıyor. Örneğin, 100.000 TL değerindeki bir makine 5 yıl boyunca her yıl 20.000 TL değer kaybediyor.

2- Azalan Bakiyeler Yöntemi:

Bu yöntemde amortisman tutarı her yıl azalarak hesaplanıyor. İlk yıl daha fazla, son yıllarda daha az amortisman gideri oluşuyor. Bu yöntem, yüksek verimlilikle çalışan varlıklar için daha uygundur. Örneğin, bilgisayar amortisman süresi kısa olduğu için bu yöntemle daha gerçekçi sonuçlar alınabiliyor.

3- Fevkalade Amortisman:

Yangın, deprem, sel gibi beklenmedik durumlarda veya teknolojik gelişmeler sebebiyle varlığın ani değer kaybetmesi durumunda uygulanıyor. Bu yöntemle bir yılda daha fazla amortisman ayrılabiliyor.

4- Madenlerde Amortisman:

Maden işletmeleri için amortisman hesaplamasında özel bir yöntem bulunuyor. Bu yöntemde üretim miktarına göre amortisman ayrılıyor. Maden amortismanı hesaplanırken, madenlerin sınırlı ömrü göz önünde bulundurularak işlem yapılıyor.

Amortisman örnekleri

Bir işletmenin bilgisayar alımı için yapacağı örnek amortisman hesaplaması şöyle:

2025 yılı verilerine göre bilgisayarların faydalı ömrü 4 yıl olarak belirlenmiş olup, yıllık amortisman oranı %25 olarak hesaplanıyor. Alım bedelinin 20.000TL olduğunu varsayalım. Buna göre yıllık amortisman tutarı: 20.000 TL x %25 = 5.000 TL oluyor. Bu durumda, işletmenin her yıl 5.000 TL amortisman ayırması gerekiyor. Amortismanın yıllara göre dağılımı ise her yıl için 5.000TL olmak üzere, toplamda 4 yılın sonunda bilgisayarın maliyeti tamamen amorti edilmiş oluyor.

Başka bir örnekte de bir işletmenin makine alımı için amortisman hesaplamasını ele alalım;

2025 yılı verilerine göre makine ve teçhizatın faydalı ömrü 10 yıl olarak kabul ediliyor ve yıllık amortisman oranı %10 olarak hesaplanıyor. Alım bedelini 100.000TL olarak alırsak, 100.000 TL x %10 = 10.000 TL amortisman bedeli ortaya çıkıyor. Bu durumda, işletmenin her yıl 10.000 TL amortisman ayırması gerekiyor.  Amortismanın yıllara göre dağılımı ise her yıl 10.000TL olmak üzere toplam 10 yıl süre sonunda makine maliyeti amorti edilmiş oluyor. Amortisman süresi boyunca her yıl bu tutarlar düşülerek amortisman net defter değeri hesaplama işlemi yapılabiliyor. Bu örneklerde de görüldüğü gibi, amortisman hesaplaması hem vergi avantajı sağlıyor hem de varlık değerlemesinde şeffaflık kazandırıyor. Amortisman sınırı, her yıl Gelir İdaresi tarafından belirleniyor. Bu sınırın altında kalan varlıklar için doğrudan gider yazılabiliyor, belirlenen sınır üzerindekiler ise amortismana tabi tutuluyor. 2025 yılı için bu sınır güncel olarak 9.900 TL olarak belirlenmiş bulunuyor. Öte yandan bazı özel harcamalar, örneğin iş yeri için yapılan dekorasyon çalışmaları, özel maliyetler amortisman oranı kapsamında değerlendiriliyor. Bu tür harcamalar 5 yıl üzerinden hesaplanıyor.

Dijitalleşme ile Amortisman Takibi Nasıl Kolaylaşıyor?

Günümüzde işletmeler, amortisman işlemlerini artık manuel olarak değil, dijital çözümlerle yönetiyor. Vodafonetarafından sunulan dijital altyapılar sayesinde amortisman takibi daha kolay ve hatasız hale geliyor. Özellikle ön muhasebe programı, amortisman süresi boyunca her yıl otomatik hesaplama yaparak muhasebe süreçlerini hızlandırıyor. Ayrıca, veri yedekleme ve donanım maliyetlerini azaltan Vodafone bulut sunucu çözümü, amortismana tabi varlıkların kontrolünü uzaktan yönetme imkânı sunuyor.

İşletmeler için hızlı ve kesintisiz internet bağlantısı da oldukça kritik. Vodafone Radyolink internet, yüksek hızlı bağlantısıyla dijital muhasebe yazılımlarının kesintisiz çalışmasını sağlıyor. Aynı zamanda siber güvenlik konusundaki tehditlere karşı bir Vodafone dijital çözümü olan virüs programı kullanımı, işletme yazılımlarının korunmasını ve amortismana tabi dijital varlıkların daha uzun ömürlü olmasını sağlıyor.

Amortisman, yalnızca muhasebenin değil, işletme yönetiminin de temel taşlarından biri olmaya devam ediyor. Varlıkların ekonomik ömürleri boyunca giderleştirilmesi, hem mali tabloların sağlıklı şekilde sunulmasını sağlıyor hem de vergi avantajı yaratıyor. Ancak amortisman süreci, doğru şekilde yönetilmediğinde şirketlerin finansal dengesini olumsuz etkileyebiliyor. Amortisman işlemlerinde manuel hataları ortadan kaldıran dijital çözümlerle, hem zaman kazanmak hem de mevzuata tam uyum sağlamak mümkün. Siz de işletmenizde amortisman süreçlerini dijitalleştirmek ve muhasebe işlemlerini kolaylaştırmak istiyorsanız, Vodafone’un dijital çözümlerini incelemeden karar vermeyin.