İş modellerinin dönüşümü sürecinde işletmemiz için nasıl harekete geçmeliyiz?

İş modellerinin dönüşümünün gerekliliği üzerinde bu kadar durduktan sonra nasıl harekete geçmemiz gerektiği üzerinde durmaya başlayalım. Bu geçiş özellikle KOBİ’ler açısından büyük önem taşıyor çünkü kasalarında yıllarca idare etmelerini sağlayacak para bulunmayan ve kredi olanakları da sınırlı olan bu küçük ve orta büyüklükteki işletmeler ekonominin canlılığını sağlayan asıl unsurlar. KOBİ’lerin iş modelini yeni normale uygun hale getirecek inovasyonun gerçekleştirilmesi ve harekete geçilmesi, sadece bu işletmelerin değil ülkenin ekonomi damarlarındaki kanın da akmaya başlamasını sağlayacaktır. O zaman harekete geçmeden önce üzerinde durmamız gereken üç boyuta odaklanalım ve sonra adım atmaya başlayalım.

İş modeli inovasyonu üzerinde zaten kapsamlı olarak durmuştuk. Şimdi inovasyonun buna eşlik etmesi gereken diğer boyutlarına kısaca değinelim. Bunları dört başlık altında toplamak mümkün.

1. Ürün inovasyonu: Yeni veya yeni kullanım amaçları doğrultusunda ciddi biçimde gelişitirilmiş mal veya hizmetin piyasaya arz edilmesine atıfta bulunan ürün inovasyonunda, özellikle işlevsel ve teknik özelliklerde iyileştirme esastır. Dijital bir üründen bahsettiğimizde, ürün inovasyonu için versiyonlama terimini kullanırız. Büyük çoğunluğumuzun kullandığı akıllı telefonlarda güncelleme yaparken açılan ekranda yer alan eklenen yeni özellikler listesi, bu kavramın dijital dünyada daha rahat anlaşılmasını sağlıyor.
2. Süreç inovasyonu: Başlangıçta üretim veya teslimat yöntemi tarafındaki yenilik ve geliştirmeler için kullanılan süreç inovasyonu terimi dijitalleşme ve pandemi ile birlikte günümüzde tedarikten satış sonrası hizmetlere kadar birçok sürecin şirket operasyonlarına dahil olmasıyla çok daha geniş kapsama yayılmıştır. Süreç inovasyonu kullanılan teknolojiyi, ekipmanı veya yazılımı konu alabilir.
3. Pazar inovasyonu: Ürün veya servisin tasarımı, ambalajı/görünümü, ürün/servis yerleşimi, promosyon ve fiyatlaması ile yeni bir pazarlama yönteminin uygulanması ya da ürün veya servisin farklı bir pazara ya da segmente sunulması bu kapsamdadır. Geçmişte yeni bir pazara sunmak amacıyla var olan bir içeceğe yeni bir şişe veya paket tasarlanması, tematik showroom’lar kurulması ve deneyim merkezleri oluşturulması gibi boyutları olan pazar inovasyonu, günümüzde dijitalleşme ile birlikte bilgisayar ve mobil cihazlarda kullanıcı arayüzü/kullanıcı deneyimi (UI/UX) tasarlamaya kadar genişlemiştir.
4. Organizasyonel inovasyon: Şirketlerin kendi içlerine dönük organizasyonları kadar dışarıya dönük yapılarında da yenilik ve geliştirme boyutu ile tanımlanan organizasyonel inovasyon, süreç inovasyonunun sürtünmesiz bir şekilde firma yapısına uyarlanması açısından büyük bir önem taşıyor. Şirket içinde satış, pazarlama ve üretim gibi farklı birimlerin bilgi paylaşarak en etkili iş yakalşımlarını geliştirmesini hedefleyen organizasyonel inovasyon, şirketin dışarıya bakan yüzünde ise müşterinin, kendisini tanıyan –genellikle aynı kişi ile- temasta olarak işlerini sorunsuz halletmesini sağlamayı hedeflemektedir. Dijitalleşme ile birlikte bilginin erişilebilirliğinin yüksek olduğu iş modellerinin gelişmesi, kişilerden bağımsız olarak doğru yapı taşlarının doğru yerleştirilmesine dayanan modelleri kurgulamaya olanak tanımıştır. Bir süreden beri B2C iş yapan bir firmanın müşteri ilişkilerini bir çağrı merkezine devrederek diğer işlere odaklanmasına benzer iş modelleri yaygın olarak uygulanmaktadır. 

Burada özellikle dördüncü madde üzerinde biraz daha fazla durmak gerekiyor. Bir fikrin iş modeline dönüştürülmesi ve bunun için gereken yazılımın oluşturulması ile bir dijital işletme kurulabiliyor. Bunun sürekli güncellenmesi, bu iş fikri üzerine kurgulanan şirketin rekabet gücünü ve sürdürülebilirliğini ya da bekasını sağlıyor. Günümüzde dijitalleşmenin ulaştığı noktada, iş fikrini ya da var olan işe kazandırılması gerektiği düşünülen yeni biçim ile ilgili fikri hayata geçirmek için sunulan yapı bloklarını kullanmak mümkün. Böylece hem daha ksa sürede hem de daha düşük maliyetle istenen operasyonel noktaya ulaşılabiliyor. Tabii burada operasyonel maliyet ya da faaliyet giderlerini iyi hesaplayarak faaliyete geçmek gerekiyor ancak geçişin basitleştirilmesi ve daha az sayıda faktöre odaklanan bir operasyonel model için bu seçeneği değerlendirmenizi öneririm.

Vodafone Business’ın “Daha verimli süreçler için işinizi dijitalleştirecek çözümlerimizle tanışın!” başlığı altında https://www.vodafone.com.tr/vodafone-business/cozumler/esnafi-dusunen-cozumler adresinde sunduğu dört madde, ele aldığım konuların pratiğe dökülmüş halini yansıtıyor. Dijitalleşme rehberi niteliğindeki bu dört maddeye bir göz atalım. Vodafone Türkiye bu maddeleri şu şekilde sıralıyor ve açıklıyor:

1. Mobil ve Dijital Pazarlama Çözümleri: Vodafone mesajlaşma ve mobil pazarlama ürünleriyle aynı anda binlerce kişiye en kolay ve ekonomik yoldan ulaşabilirsiniz.
2. Kolay Dönüşüm: Seçtiğiniz paket ile kolayca e-fatura, e-fatura Arşiv, e-defter, e-irsaliye, e-serbest meslek makbuzu, e-müstahsil makbuz işlemlerinizi yapabilirsiniz.
3. Yedekleme ve Depolama: Müşteri ortamına kurulacak yazılımlar aracılığı ile tek tuşla sanal sunucu ya da veri yedekleme işleminin başlatılması sağlanır.
4. Motor Takip Sistemi: Motosikletinizin nerede ve hangi koşullarda olduğunu takip etmenizi sağlayan çözüm ve hizmetlerin bütünüdür.

Bu maddeler, Vodafone Türkiye’nin geleneksel ihtiyaçlar kadar dördüncü maddede e-ticaretin gelişmesiyle birlikte teslimat tarafında daha yaygın kullanılan motosikletlerin yönetilmesini kapsadığını gösteriyor. Pandemi sonrasında firmanızın varlığını sürdürmesi ve operasyonunuzun sağlıklı/verimli sürmesi için, bu tür yapı bloklarını kullanmayı ve bunları sağlayan platform tedarikçileri ile çalışmayı öğrenmeniz gerekiyor. Ancak bunların herkesin kullanabileceği standart yapı blokları olduğunu unutmadan bütün şirket çalışanları ile birlikte ürün, süreç, pazar ve organizasyon tarafında size farklılık kazandıracak inovasyonu sürekli gerçekleştirmek için ortak çalışma modelleri geliştirmelisiniz.

Kerem Özdemir